آشنایی با کامپوزیت دندان: قیمت‌، مزایا و معایب

انـــواع فیــــلرهای کامــپوزیت‌های دندانی

یک روش تقسیم‌بندی کامپوزیت‌های دندانی بر اساس اندازه و شکل ذرات و تـــوزیع ســایز ذرات فیــلر اســـت. این تقسیم‌بندی به صورت زیر است:

ماکروفیل ها

کامپـــــوزیت‌های اولــــیه مــــاکروفیل (پرکنــــنده‌های با انـــدازه بزرگ) با میـــــانگین قطر ذرات 20 تا 30 میکرون بودند. این کامــــپوزیت‌ها کدر بوده و مــقاومت به سایـــش کمی داشتند.

کامپــــــوزیت‌های میـــــکروهیــبرید و نانوهیــبرید

 

کامپوزیت‌های میکروهیبرید

کامـپــــــوزیت‌هــای میــــــکروهــــــیـــــبرید (Microhybrid Composite) نــــوعی مواد دندانی هستند که در ترمیم‌های دندانپزشــــکی، به ویژه در بازســازی دندان‌های آسیب‌دیده یا پوسیده به کار می‌روند. این کامپوزیت‌ها به دلیل ویژگــــی‌های ترکیــــبی خــود مــــانند استحکام بالا و قابلیت پولیش خوب، به عـــنوان یـک گزیــــنه محــــبوب در ترمیم‌های دندان شناخته شده‌اند.

ویژگی‌های کلیدی کامپوزیت‌های میکروهیبرید

ترکیب ذرات مختلف
کامپــوزیـــت‌های میــکروهیــــبرید از ترکیب ذرات میکرو و ماکرو ساخته شده‌اند. ذرات ماکرو (بزرگتر) استحکام مکانیکی بالایی به ماده مـــی‌دهند، در حالی که ذرات میکرو (ریزتر) باعث بهبود کیفیت سطح و پولیش‌پذیری مـــی‌شوند. این ترکیــــب به مواد ویــژگی‌هایی مــــی‌بخــــشد که برای اســتفاده در ترمیم دندان‌ها ایده‌آل است.

استحکام و مقاومت بالا
ایــن کامــــپوزیت‌ها به دلـیـــل وجـود ذرات بــزرگتر، از استحـــــکام بالاتری نســـبت به کامــپوزیت‌های میکروفیل (Microfill) برخوردارند. این ویـــــژگی آن‌ها را برای ترمیم‌های دندانی که نیاز به مقــاومت بیشــــتری دارند، مانند دندان‌های عقبی، مناسب می‌سازد.

پولیش‌پذیری خوب
بــا وجــــــــود داشـــــتن ذرات بزرگــــتر، کامپوزیت‌های میکروهیبرید همچنان قابلیت پولیش بالایی دارند که این امر باعث می‌شود پس از اعمــال روی دندان، سطحی صاف و براق داشته باشند.

کاربرد گسترده
به دلیل ویژگی‌های ترکیبی خود، این نوع کامپوزیت‌ها در بسیاری از موارد درمانی مانند ترمیم‌های مستقیم و غیرمستقیم دندان، پر کردن حفره‌ها و حتی برای کارهای زیبایی مانند اصلاح شــــــکل و رنـــــگ دندان‌ها استفاده می‌شوند.

مقاومت در برابر سایش
یکی دیگر از مزایای این کامپوزیت‌ها مقاومت نسبی آن‌ها در برابر سایش است که باعث افزایش طول عمر ترمیم می‌شود.

به طور کلی، کامپوزیت‌های میکروهیبرید به عنوان یک گزینه میان‌رده بین کامپوزیت‌های میکروفیل و ماکروفیل شناخته می‌شوند و با ترکیب مناسب از استحکام و زیبایی، در بسیاری از موارد درمانی استفاده می‌شوند.

نانوهیبریدها نیز در بخش بعدی توضیح داده شدند.

نانوکامپوزیت‌ها

اخیراً وارد نمودن فناوری نانو به صنعت طراحی و تولید کامپوزیتها تا حد زیادی خواص آن‌ها را بهبود بخشیده است.

در حال حاضر دو نوع متمایز از کامپوزیت‌های دندانی در دسترس است که شامل نانو ذرات می‌باشد.

نانوفیلر‌ها:

این کامپوزیت‌ها حاوی ذرات نانومتری در سراسر ماتریس رزینی هستند. ذرات بزرگ‌تر اولیه وجود ندارد. همه ذرات این کامپوزیت‌ها در محدوده‌ی نانومتر هستند. واردکردن نانوفیلها به کامپوزیت‌های دندانی با اهداف متعددی انجام می‌شود.

اولاً اندازه ذرات نانومتری کمتر از طول موج نور مرئی (400 تا 800 نانومتر) است که فرصت ایجاد موادی بسیار شفاف را فراهم می‌کند. علاوه بر این نسبت سطح به حجم نانوذرات خیلی بزرگ است. اندازه‌ی کوچک‌ترین نانو ذرات نزدیک به مولکول‌های پلیمری است به نحوی که در مقیاس مولکولی می‌توانند تعاملی را با ماتریس رزینی میزبان برقرار کنند.

دو نوع از نانو ذرات تولیدشده و برای تهیه‌ی این دسته از کامپوزیت‌ها استفاده می‌شود.

نوع اوّل شامل ذرات نانومتری است که اساساً با جرم یکسان، متراکم نشده و غیرآگلومره ی سیلیکا یا زیرکونیا هستند. نانوذرات با سیلان اصلاح سطح می‌شوند که امکان باند شدن ذرات به ماتریس رزینی را فراهم می‌آورد. نانومرها به وسیله‌ی پدیده‌ی سل سنتز شده و ذرّاتی هم اندازه تولید می‌کنند. به همین دلیل اگر ذرات نانومتری به تنهایی برای ساخت کامپوزیت‌های پر از فیلر استفاده شوند، خصوصیات رئولوژیک ضعیفی به دست می‌آید.

برای غلبه بر این نقطه‌ضعف، از نوع دوم ذرات به نام نانوکلاسترها استفاده می‌شود.

نانوکلاسترها با سینترینگ سبک اکسیدهای نانومتری ساخته می‌شوند تا کلاسترهایی از توزیع کنترل شده‌ی ذرات تشکیل شود. نانوکلاسترها از سل سیلیکا به تنهایی و از مخلوط اکسیدهای سیلیکا و زیرکونیا تولید می‌شوند.

اندازه‌ی ذرات اولیه برای تولید نانوکلاسترها حدود 5 تا 75 نانومتر است. کلاسترها میتوانند به گونه‌ای ساخته شوند که دارای توزیع سایز وسیعی از ذرات در محدوده‌ی 100 نانومتر تا مقادیر زیر میکرون باشند و میانگین سایز 6/0 میکرون را نیز داشته باشند.

منحصر به فرد بودن کامپوزیت‌های نانوفیل به این دلیل است که دارای استحکام مکانیکی میکروهیبریدها هستند اما درعین‌حال مانند یک میکروفیل صافی خود را در حین سرویس دهی حفظ می‌کنند. در کامپوزیت نانوفیل، نانوکلاسترها در حین سائیده شدن با سرعتی مشابه ماتریس اطراف تنش برشی می‌پذیرند و این رفتار باعث می‌شود که ترمیم برای مدت طولانی تری سطح صاف خود را حفظ کند.

نانو هیبریدها:

نانوهیبریدها از دو نوع فیلر تشکیل شده است: ذرات ریز با میانگین اندازه ذرات 2 تا 4 میکرون و ذرات نانوذرات (بسیار ظریف) با اندازه ذرات 20 تا 200 نانومتر به مقدار 5 تا 15 درصد که معمولاً از جنس سیلیکا هستند.

به دلیل استفاده از دو نوع فیلر در کامپوزیت‌های هیبرید امکان واردکردن مقدار بیشتری از فیلر امکان‌پذیر شده و درعین‌حال هندلینگ خوب کامپوزیت در کلینیک فراهم می‌شود. کامپوزیت‌های میکروهیبریدی ممکن است دارای 60 تا 70 درصد حجمی فیلر باشند که بسته به چگالی فیلر معادل 77 تا 84 درصد وزنی کامپوزیت است.

نانوهیبریدها و میکروهیبریدها مقاومت به سایش کلینیکی و خصوصیات مکانیکی خوبی دارند و برای کاربردهای تحت تنش مطلوب هستند. اما به تدریج صیقل و پرداخت سطحی خود را از دست داده و خشن و کدر می‌شوند. اندازه ذرات میکروهیبرید از 1 تا 5 میکرون متغیر است. البته این اندازه در منابع مختلف متغیر است.

دسته‌بندی کامپوزیت دندان

کامپوزیت‌های دندان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: کامپوزیت‌های خمیری و کامپوزیت‌های فلو (Flowable).

1. کامپوزیت خمیری (Pasty Composite):

   • کاربرد: کامپوزیت خمیری به دلیل قوام بیشتری که دارد، برای ترمیم‌های نواحی با بار سنگین جویدن مانند دندان‌های خلفی (عقب) بسیار مناسب است.
   • ویژگی‌ها: این مواد، امکان شکل‌دهی و قرارگیری دقیق در حفره دندان را فراهم می‌کند و مقاومت بالایی در برابر سایش و فشار دارد.

1. کامپوزیت فلو (Flowable Composite):

   • کاربرد: کامپوزیت فلو، برای ترمیم نواحی کوچک و خطوط نازک دندان استفاده می‌شود. همچنین برای پوشش دادن نواحی کوچک و پر کردن ترک‌های دندان مناسب است.
   • ویژگی‌ها: کامپوزیت فلو نسبت به کامپوزیت خمیری، دارای قوام کمتری است و به راحتی در حفره‌ها و ترک‌های دندان جریان می‌یابد. همچنین به دلیل ویسکوزیته پایین‌تر، این نوع کامپوزیت به خوبی با ساختار دندان ادغام می‌شود و ظاهر طبیعی‌تری ایجاد می‌کند.

کاربردهای کامپوزیت دندان

1. پرکردن دندان: یکی از رایج‌ترین کاربردهای کامپوزیت دندان، پرکردن حفره‌های ناشی از پوسیدگی است. کامپوزیت دندان به دلیل رنگ و ظاهر طبیعی‌اش، برای پرکردن دندان‌های جلو و عقب بسیار مناسب است.
2. اصلاح لبخند: بسیاری از افراد برای بهبود ظاهر دندان‌های خود از کامپوزیت دندان استفاده می‌کنند. با استفاده از این ماده، می‌توان نقص‌های کوچک دندان مانند شکستگی‌ها، ترک‌ها و فاصله‌های بین دندان‌ها را اصلاح کرد.
3. روکش دندان: کامپوزیت دندان به عنوان یک جایگزین مناسب برای روکش‌های فلزی و پرسلنی، می‌تواند به عنوان روکش دندان استفاده شود. این روکش‌ها به دلیل ظاهر طبیعی و قیمت مناسب، در میان بیماران محبوبیت زیادی دارند.

مراحل کار با کامپوزیت دندان توسط دندان‌پزشک

1. آماده‌سازی دندان:
   • تمیز کردن دندان: در ابتدا، دندان‌پزشک دندان مورد نظر را به دقت تمیز می‌کند تا هر گونه پلاک و باکتری از سطح دندان برداشته شود.
   • بی‌حسی: در صورت نیاز، ناحیه تحت درمان بی‌حس می‌شود تا بیمار در طی فرآیند ترمیم درد نداشته باشد.
2. آماده‌سازی حفره:
   • حفره‌سازی: دندان‌پزشک با استفاده از ابزارهای خاص، نواحی پوسیده یا آسیب‌دیده دندان را برمی‌دارد و حفره‌ای مناسب برای قرار دادن کامپوزیت ایجاد می‌کند.
3. قرار دادن کامپوزیت:
   • انتخاب رنگ: دندان‌پزشک رنگ کامپوزیت را با توجه به رنگ طبیعی دندان‌های بیمار انتخاب می‌کند تا ترمیم به طور کامل با دندان‌های دیگر تطابق داشته باشد.
   • لایه‌بندی: کامپوزیت به صورت لایه‌لایه در حفره قرار می‌گیرد و هر لایه به کمک نور خاصی (نور هالوژن یا LED) سخت می‌شود.
4. شکل‌دهی و صیقل‌کاری:
   • شکل‌دهی: پس از قرار دادن کامپوزیت، دندان‌پزشک شکل نهایی دندان را با استفاده از ابزارهای خاص ایجاد می‌کند.
   • صیقل‌کاری: در نهایت، سطح دندان صیقل داده می‌شود تا کامپوزیت به طور کامل با دندان‌های دیگر ادغام شود و سطحی صاف و براق ایجاد گردد.

مزایای کامپوزیت دندان

• ظاهر طبیعی: یکی از بزرگ‌ترین مزایای کامپوزیت دندان، توانایی تطابق با رنگ طبیعی دندان‌هاست. این ویژگی باعث می‌شود ترمیم‌های انجام شده با کامپوزیت به سختی قابل تشخیص باشند.
• فرآیند سریع: نصب و آماده‌سازی کامپوزیت دندان به طور کلی سریع و ساده است. این ویژگی باعث می‌شود بیماران بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به نتایج مطلوب دست یابند.
• قابلیت ترمیم: در صورت بروز آسیب یا تغییر رنگ، کامپوزیت دندان به راحتی قابل ترمیم و تعمیر است.

مزایای کامپوزیت دندان نسبت به آمالگام

• ظاهر زیباتر: کامپوزیت دندان به دلیل توانایی تطابق با رنگ طبیعی دندان‌ها، از نظر زیبایی بسیار بهتر از آمالگام است. آمالگام رنگ نقره‌ای دارد که ممکن است در دندان‌های جلو ظاهر طبیعی دندان‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
• حفظ ساختار دندان: برای نصب کامپوزیت دندان، نیاز به برداشتن کمتری از ساختار دندان سالم وجود دارد. در مقابل، آمالگام نیاز به حفره بزرگ‌تری دارد که ممکن است باعث ضعیف شدن دندان شود.
• عدم حساسیت به تغییرات دما: کامپوزیت دندان به تغییرات دما کمتر حساس است، در حالی که آمالگام ممکن است به تغییرات دما واکنش نشان داده و باعث حساسیت دندانی شود.
• بدون جیوه: آمالگام حاوی جیوه است که ممکن است برخی افراد نسبت به آن نگرانی‌هایی داشته باشند. کامپوزیت دندان بدون جیوه است و از این نظر ایمن‌تر محسوب می‌شود.

آمالگام به پایان سلام می‌کند (ادامه مطلب) …

معایب کامپوزیت دندان

• دوام محدود: با وجود تمامی مزایا، کامپوزیت دندان به اندازه مواد دیگر مانند سرامیک و فلز دوام ندارد. این ماده ممکن است با گذشت زمان دچار سایش یا تغییر رنگ شود.
• حساسیت به حرارت: کامپوزیت دندان ممکن است به تغییرات دما حساس باشد و باعث ایجاد حساسیت دندانی در برخی افراد شود.