همانطور که در مقاله معرفی کامپوزیت گفتیم، کامپوزیتهای ترمیمی دندان به دو دسته خمیری و فلو تقسیم میشوند. هر کدام از این کامپوزیتها کاربرد ویژهای دارند و در بخشهای متفاوتی از ترمیم استفاده میشوند.
در این مقاله به صورت اختصاصی به معرفی کامپوزیت فلو و کاربرد آن در کنار بررسی دقیق مزایا و معایب کامپوزیت فلو پرداخته میشود.
کامپوزیت فلو چیست؟
کامپوزیت فلو یا کامپوزیت سیال (Flowable Composite) یکی از انواع مواد ترمیمی در دندانپزشکی است که به دلیل ویژگیهای فیزیکی خاص خود برای کاربردهای ویژهای طراحی شده است. این نوع کامپوزیتها در مقایسه با کامپوزیتهای هیبرید یا نانوهیبرید معمولی دارای ویسکوزیته کمتر (یعنی روانتر و جریانپذیرتر) هستند، که این خاصیت، آنها را برای ترمیمهایی که نیاز به پرکردن دقیقتر و دسترسی به نواحی باریک دارند، مناسب میکند.
ویژگیهای کامپوزیت فلو چیست؟
کامپوزیت فلو یا کامپوزیت سیال دارای ویژگیهای خاصی است که آن را از سایر مواد ترمیمی دندان متمایز میکند. این ویژگیها باعث میشوند که این نوع از کامپوزیت در برخی از ترمیمها و کاربردهای خاص ترجیح داده شود. در ادامه، ویژگیهای کامپوزیت فلو را بهطور کامل شرح میدهیم:
ویسکوزیته پایین (سیالیت بالا)
کامپوزیت فلو نسبت به کامپوزیتهای معمولی ویسکوزیته (غلظت) کمتری دارد، که باعث میشود جریانپذیری بهتری داشته باشد. این ویژگی باعث میشود که کامپوزیت فلو بتواند بهراحتی به نواحی باریک، شکافها و فضاهای کوچک دندان نفوذ کند. این خاصیت بهویژه در ترمیمهای پیچیده و نواحی با دسترسی محدود، مانند ترمیمهای کلاس III و V (نواحی بین دندانها و نزدیکی لثه)، بسیار مفید است.
چسبندگی بالا به سطوح دندانی
یکی دیگر از ویژگیهای مهم کامپوزیت فلو، چسبندگی بهتر آن به مینای دندان و عاج است. این خاصیت به دلیل فرمولاسیون خاص رزینهای استفادهشده در این کامپوزیتها است. چسبندگی بالای آن به دندانها باعث میشود که ترمیمها محکمتر و پایدارتر شوند و خطر جدا شدن یا ترک خوردن ترمیم کاهش یابد.
مقاومت کمتر در برابر فشار و سایش
در مقایسه با کامپوزیتهای هیبریدی یا نانو هیبریدی، کامپوزیت فلو دارای مقاومت کمتری در برابر نیروهای فشاری و سایشی است. این ویژگی باعث میشود که این کامپوزیتها بیشتر برای نواحیای مناسب باشند که تحت فشار مکانیکی زیادی قرار نمیگیرند. به همین دلیل، کامپوزیت فلو معمولاً برای پرکردن سطح جونده دندانها توصیه نمیشود و بیشتر برای ترمیمهای جانبی یا بهعنوان لایه زیرین استفاده میشود.
پلیمریزاسیون و انقباض کمتر
هنگامی که کامپوزیتها در معرض نور قرار میگیرند و فرایند پلیمریزاسیون (سختشدن) انجام میشود، این مواد بهطور طبیعی مقداری انقباض پیدا میکنند. در کامپوزیتهای معمولی، این انقباض میتواند باعث ایجاد تنش در دندان و حتی جدا شدن ترمیم از دیوارههای حفره دندان شود. اما در کامپوزیتهای فلو، به دلیل سیالیت بیشتر و ساختار خاص ذرات، انقباض کمتری رخ میدهد. این امر به کاهش خطر جدا شدن ترمیم و بهبود تطبیق آن با ساختار دندان کمک میکند.
کاربرد بهعنوان لایه زیرین یا بیس لاینر
کامپوزیت فلو بهدلیل خاصیت جریانپذیری و چسبندگی خوب، اغلب بهعنوان یک ماده بیس لاینر (Base Liner) استفاده میشود. این بدان معناست که دندانپزشکان از آن بهعنوان لایهای زیرین در ترمیمهای بزرگتر و عمیقتر، بهویژه در ترکیب با کامپوزیتهای معمولی استفاده میکنند. این لایه زیرین به پر کردن دقیق نواحی عمیق و کوچکتر کمک کرده و با کاهش خطر ترک و شکاف در ترمیمها، ثبات بیشتری به ترمیم میبخشد.
زیباییشناسی و هماهنگی رنگ
کامپوزیتهای فلو به لحاظ زیباییشناسی بسیار کارآمد هستند. این کامپوزیتها در طیف وسیعی از رنگها عرضه میشوند و به دندانپزشکان این امکان را میدهند که ترمیمهایی هماهنگ با رنگ دندانهای طبیعی بیمار ایجاد کنند. این ویژگی بهخصوص در ترمیمهای نواحی قدامی (دندانهای جلو) و در اصلاحات زیبایی، مانند بستن شکافهای دندانی، بسیار مهم است.
مقاومت شیمیایی و پایداری در برابر تغییر رنگ
کامپوزیت فلو علاوه بر خاصیت چسبندگی و سیالیت خوب، دارای پایداری شیمیایی بالایی است. این مواد معمولاً در برابر تغییر رنگ و سایش بهمرور زمان مقاوم هستند، بهویژه در کامپوزیتهای جدید که از فناوریهای نانو استفاده میکنند. با این حال، در مقایسه با کامپوزیتهای با غلظت بالاتر، کمی بیشتر در معرض تغییرات ناشی از مواد غذایی و نوشیدنیهای رنگی مانند قهوه و چای قرار دارند.
سهولت در کاربرد
به دلیل ویسکوزیته پایین، استفاده از کامپوزیت فلو برای دندانپزشکان آسانتر است، چرا که این ماده به راحتی در حفرهها و شکافها جریان پیدا میکند و نیاز به شکلدهی دستی کمتر دارد. این ویژگی به خصوص در مواقعی که زمان برای انجام ترمیم مهم است، میتواند به دندانپزشک کمک کند تا ترمیم را سریعتر و با دقت بیشتری انجام دهد.
ضخامت لایه کمتر
به دلیل ساختار رقیقتر کامپوزیت فلو، این مواد بهطور معمول در لایههای نازکتر مورد استفاده قرار میگیرند. استفاده از لایههای نازکتر میتواند به دندانپزشک کمک کند تا به نتایج دقیقتر و زیبایی بهتری دست یابد. با این حال، این ویژگی نیاز به کنترل دقیقتر در حین پلیمریزاسیون و استفاده از چند لایه نازک دارد.
نسبت پرکننده کمتر
کامپوزیت فلو در مقایسه با کامپوزیتهای معمولی حاوی درصد کمتری از ذرات پرکننده است، که این امر باعث کاهش ویسکوزیته آن میشود. با این حال، کاهش میزان پرکننده به معنی کاهش مقاومت مکانیکی و فشاری نیز هست، بنابراین این نوع کامپوزیت بیشتر برای نواحیای استفاده میشود که نیاز به مقاومت بالا ندارند.
زیستسازگاری بالا
کامپوزیتهای فلو معمولاً از موادی ساخته شدهاند که برای بدن انسان زیستسازگار هستند و واکنشهای آلرژیک یا التهابی ایجاد نمیکنند. این ویژگی باعث میشود که این مواد بهعنوان یک گزینه امن برای ترمیمهای دندانی شناخته شوند.
کامپوزیت فلو به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد خود از جمله سیالیت بالا، چسبندگی خوب، انقباض کمتر و تطابق زیباییشناختی مناسب، برای ترمیمهای کوچک، نواحی جانبی، و بهعنوان زیرسازی برای ترمیمهای بزرگتر مناسب است. با این حال، به دلیل مقاومت کمتر در برابر نیروهای فشاری و سایشی، استفاده از آن در نواحی با بار فشاری بالا محدود است.
کاربردهای کامپوزیت فلو چیست؟
کامپوزیت فلو به دلیل ویژگیهای خاص خود، در چندین نوع از ترمیمهای دندانی بهطور گستردهای مورد استفاده قرار میگیرد. این کاربردها عمدتاً به دلیل سیالیت بالا، چسبندگی مناسب، و ویژگیهای زیباییشناختی خوب این ماده هستند. در ادامه، به توضیح موارد کاربرد اصلی کامپوزیت فلو میپردازیم:
ترمیم حفرات کوچک (کلاس III و کلاس V)
کلاس III: این نوع ترمیم برای حفراتی است که در سطح بین دندانهای قدامی (دندانهای جلو) ایجاد میشود. به دلیل سیالیت بالای کامپوزیت فلو، این ماده بهخوبی به نواحی بین دندانی نفوذ کرده و حفرات کوچک و مخفی را پر میکند.
کلاس V: این نوع ترمیم در نواحی گردنی دندان (یعنی نزدیک به خط لثه) استفاده میشود. سیالیت بالای کامپوزیت فلو باعث میشود که بهخوبی به این ناحیه نفوذ کند و ترمیم در نواحی که دسترسی به آنها سخت است با دقت بیشتری انجام شود.
بستن شکافها و فضاهای بین دندانی
کامپوزیت فلو برای بستن فضاهای کوچک بین دندانها یا بهبود ظاهر شکافهای دندانی بسیار مناسب است. این کاربرد معمولاً در نواحی قدامی (دندانهای جلو) انجام میشود و به دلیل خاصیت زیباییشناختی و تطابق رنگ این نوع کامپوزیت، نتیجهای طبیعی و هماهنگ با رنگ دندانهای بیمار دارد.
زیرسازی ترمیمهای بزرگتر (Base Liner)
کامپوزیت فلو بهعنوان لایه زیرین یا بیس لاینر در ترمیمهای بزرگتر استفاده میشود. در این کاربرد، کامپوزیت فلو بهخاطر قابلیت جریانپذیری خوب خود، بهعنوان یک ماده پرکننده اولیه در حفرات عمیق استفاده میشود. سپس، از کامپوزیتهای معمولی یا هیبریدی برای تکمیل ترمیم و ایجاد مقاومت مکانیکی استفاده میشود. این لایه زیرین به پرکردن نواحی دشوارتر کمک میکند و خطر ترک یا جدا شدن ترمیم را کاهش میدهد.
ترمیم سطوح دندانی با بار فشاری پایین
در نواحیای از دندان که تحت فشار یا سایش شدید نیستند، مانند نواحی جانبی یا گردنی، کامپوزیت فلو بهعنوان ماده ترمیمی اصلی استفاده میشود. این نواحی به دلیل فشار کمتر نیازی به مواد مقاومتر ندارند، بنابراین استفاده از کامپوزیت فلو در این موارد مناسب است.
استفاده بهعنوان سیلانت دندان
یکی دیگر از کاربردهای مهم کامپوزیت فلو، استفاده از آن بهعنوان **سیلانت دندان** است. سیلانتها موادی هستند که برای پوشش شیارها و شکافهای عمیق روی سطح جونده دندانها، بهویژه دندانهای خلفی (آسیاب)، استفاده میشوند. این شکافها مکانهای مناسبی برای تجمع باکتریها و پلاکهای دندانی هستند که میتوانند منجر به پوسیدگی شوند. کامپوزیت فلو به دلیل سیالیت بالا میتواند بهخوبی این شیارها را پر کند و از بروز پوسیدگی جلوگیری کند.
ترمیم موقت و اصلاحات زیبایی جزئی
کامپوزیت فلو برای ترمیمهای موقتی یا اصلاحات زیبایی جزئی مانند ترمیم شکستگیهای کوچک دندان، تنظیمات لبههای دندان و بهبود ظاهر کلی دندانها مورد استفاده قرار میگیرد. در این موارد، خواص زیباییشناختی کامپوزیت فلو و سهولت در استفاده، باعث میشود که ترمیم بهسرعت و با دقت بالا انجام شود.
بازسازی و بستن منافذ کوچک در حفرات ترمیمی
گاهی اوقات در حفرات ترمیمی دندان، منافذ ریز یا نقاط نازکی باقی میماند که ممکن است با کامپوزیتهای معمولی بهخوبی پر نشوند. کامپوزیت فلو به دلیل جریانپذیری بالا و توانایی در پر کردن این منافذ کوچک، برای تکمیل و اصلاح این نوع ترمیمها استفاده میشود.
ترمیمهای پیشگیرانه (Preventive Resin Restoration – PRR)
ترمیمهای پیشگیرانه شامل بستن شکافها و حفرات کوچک در دندانهایی است که هنوز دچار پوسیدگی نشدهاند، اما بهخاطر عمق یا وضعیت ساختاری آنها در معرض خطر هستند. کامپوزیت فلو برای پر کردن و محافظت از این نواحی کاربرد دارد و بهعنوان یک روش پیشگیرانه برای جلوگیری از پوسیدگیهای احتمالی در آینده مورد استفاده قرار میگیرد.
ترمیم دندانهای شیری در کودکان
کامپوزیت فلو به دلیل سهولت استفاده و خاصیت سیالیت خوب، گزینه مناسبی برای ترمیم دندانهای شیری کودکان است. این نوع ترمیمها به دلیل نیاز به دقت بالا و همچنین کاهش زمان مورد نیاز برای درمان کودکان، اهمیت زیادی دارند و کامپوزیت فلو بهعنوان یک ماده سریع و مؤثر در این زمینه عمل میکند.
کامپوزیت فلو به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد خود، از جمله سیالیت بالا، چسبندگی مناسب و زیباییشناسی خوب، در موارد مختلفی از ترمیمهای دندانی استفاده میشود. این کامپوزیت برای ترمیم حفرات کوچک، نواحی گردنی و فضاهای بین دندانی، زیرسازی ترمیمهای بزرگتر، و حتی بهعنوان سیلانت و ترمیمهای پیشگیرانه به کار میرود. اما باید توجه داشت که به دلیل مقاومت کمتر در برابر فشار، برای نواحی با بار فشاری زیاد مناسب نیست و معمولاً در ترکیب با کامپوزیتهای مقاومتر استفاده میشود.
چند نکته طلایی در مورد استفاده از کامپوزیت فلو چیست؟
1- استفاده از کامپوزیت فلو به عنوان لاینر (Liner)
بسیاری از دندانپزشکان معتقدند که کامپوزیتهای فلو برای استفاده به عنوان لاینر در ترمیمهای عمیق ناحیه خلفی ایدهآل هستند. در واقع، رایجترین کاربرد این کامپوزیتها در ترمیمهای خلفی مستقیم و عمیق، بهویژه در مواردی است که سطح بیس (پایه) دندان ناهموار است. معمولاً پس از استفاده از کامپوزیت فلو به عنوان لایه زیرین، ترمیم با استفاده از کامپوزیتهای پرکننده با خاصیت تراکم بالا (Packable) کامل میشود. ویسکوزیته پایین و ویژگی خود ترازی (Self-leveling) کامپوزیت فلو آن را به انتخابی مناسب برای استفاده بهعنوان بیس تبدیل میکند.
2- استفاده از کامپوزیت فلو در ترمیم دندان خلفی
معمولاً دندانپزشکان باتجربه به دلیل مسائل مربوط به زیباییشناختی، از استفاده از کامپوزیت فلو در ترمیمهای قدامی خودداری میکنند. دلیل این امر آن است که کامپوزیتهای فلو نسبت به کامپوزیتهای معمول شفافتر هستند و در صورت استفاده در دندانهای جلویی، نور را از خود عبور میدهند و باعث میشوند که دندان به رنگ خاکستری دیده شود.
3- ویژگی رادیواپاسیته (قابلیت دیده شدن در رادیوگرافی)
یکی از موارد مهمی که باید هنگام انتخاب کامپوزیت فلو در نظر داشته باشید، ویژگی رادیواپاسیته (قابلیت دیده شدن در رادیوگرافی) آن است. این ویژگی به شما این امکان را میدهد که در جلسات بعدی معاینه بیماران، به راحتی ماده ترمیمی را از پوسیدگیهای ثانویه تشخیص دهید. در غیر این صورت، ممکن است در آینده برای تمایز بین کامپوزیت و پوسیدگی دچار مشکل شوید.
4- استفاده از کامپوزیت فلو در ترمیم کلاس 5
کامپوزیتهای فلو به دلیل خاصیتهای منحصر به فردشان، در ترمیمهای کلاس ۵ با استفاده از تکنیک لایه لایه کاربردی خلاقانه دارند. استفاده از این روش موجب کاهش چالشهای مربوط به انقباض پلیمریزاسیون شده و همچنین مقاومت ناحیه مارژینال در برابر سایش را بهبود میبخشد.
5- استفاده از کامپوزیت فلو در ترمیم قوس دندانی
در مواردی که نیاز به ترمیم قوس دندانی کامل است، کامپوزیتهای فلو نقش مهمی در لوتینگ مواد پروتزی یا اوردنچر ایفا میکنند، که مانع از ایجاد حفرههای ناخواسته بین دندانها میشود.
6- استفاده از کامپوزیت فلو در سیل حفرات
این کامپوزیتها برای سیل کردن حفرات دسترسی در پروتزهای پیچشونده مناسب هستند و بسته به محل این حفرات، میتوان از رنگ دندان یا رنگ لثه بهره برد.
7- استفاده از کامپوزیت فلو در اتصال بریسهای ارتودنسی شفاف
از دیگر کاربردهای آن میتوان به اتصال بریسهای ارتودنسی شفاف (Invisalign) اشاره کرد. بهجای استفاده از براکتهای فلزی سنتی، مقدار کمی از کامپوزیت فلو بر روی تری (tray) قرار میگیرد و سپس با لایت کیور روی دندان ثابت میشود. این کامپوزیتها همچنین برای ترمیم باکسهای کلاس دو و آمادهسازیهای اکلوزال در مواقعی که متراکم کردن مواد دشوار است، انتخابی مناسب محسوب میشوند. علاوه بر این، کامپوزیتهای فلو در آمادهسازیهای کوچکتر نواحی قدامی مانند لبه انسیزیال نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
نتیجهگیری
در نهایت، کامپوزیت فلو به دلیل سیالیت بالا، سهولت استفاده و تطابق زیباییشناختی، به یکی از مهمترین مواد در دندانپزشکی ترمیمی تبدیل شده است. این نوع کامپوزیت برای ترمیمهای مختلف، از جمله حفرات کوچک تا ترمیمهای پیچیدهتر مانند لاینرها، ترمیمهای کلاس ۵ و آمادهسازیهای اکلوزال، کاربرد دارد. اگرچه این کامپوزیتها در برخی موارد به دلیل شفافیت بیشتر در ترمیمهای قدامی محدودیتهایی دارند، اما با استفاده از ترفندهای مناسب میتوان از آنها به شکل مؤثری بهره گرفت. انتخاب کامپوزیت فلو با توجه به ویژگیهای رادیواپاسیته، سیالیت و مقاومت مکانیکی، میتواند تأثیر چشمگیری در نتایج نهایی ترمیمهای دندانی داشته باشد.
یک گام با یک ترمیم بیدردسر فاصله دارید!
برای مشاهده محصولات و کسب اصلاعات بیشتر از فروشگاه آنلاین ترایمدی بازدید نمایید.
فروشگاه آنلاین ترایمدی