آمالگام به پایان سلام میکند
آمالگام به پایان سلام میکند
طی بیانیه صادر شده توسط اتحادیه اروپا در اواسط سال ۲۰۲۳ ، استفاده از آمالگام برای هر گونه درمان دندانی از ابتدای سال ۲۰۲۵ ممنوع اعلام شده است. پیش از این استفاده از این ماده برای بیماران خاص شامل کودکان زیر ۱۵ سال، زنان باردار و شیرده، از سال ۲۰۱۸ ممنوع شده بود .
این اقدام در ادامه ی قوانین مصوب شده تحت کنوانسیون جیوه Minamata است (یک توافق نامه محیط زیستی برای کاهش فعالیت های انسانی مربوط به آلودگی گسترده جیوه) که پیش از این استفاده از جیوه را در صنایعی چون استخراج طلا، باتری، تیوب های فلوئورسنت، دماسنج و فشار سنج ممنوع کرده بو د و اکنون به سراغ یکی از آخرین موارد استفاده جیوه در اروپا رفته است.
آمالگام زیر ذره‌بین
بیش از یک قرن است که آمالگام دندانی برای ترمیم دندانها استفاده میشود و به دلیل مقاومت طولانی مدت، قیمت کم و آسانی استفاده با استقبال بالایی مواجه شده است.
آمالگام دندانی، ترکیبی از پودر آلیاژ آمالگام (شامل نقره، قلع و مس) و جیوه ی مایع (حدود ۵۰ %) است. با افزایش میزان مس ترکیب، خواص آمالگام بهبود قابل توجهی داشت که پس از آن این ماده با دو نوع آمالگام با مس کم و آمالگام با مس زیاد شناخته شد. لازم به ذکر است که قسمت عمده ی تشکیل دهنده ی هر دو دسته همچنان قلع و نقره است. فرآیند سفت شدن آمالگام را میتوان به زبان ساده مطابق فرمول زیر بیان کرد:
همانطور که در شکل زیر مشاهده میشود، حین مخلوط کردن آلیاژ آمالگام با جیوه، ابتدا نقره و قلع سطح آلیاژ در جیوه حل میشوند (A) و کریستالهای γ۱ با ترکیب 𝐴𝑔۲𝐻𝑔۳ در جیوه رسوب میکنند (B). با ادامه یافتن تشکیل کریستالهای γ۱ و کریستالهای γ۲ با ترکیب 𝑆𝑛۷−۸𝐻𝑔 و مصرف شدن جیوه ی باقی مانده در ترکیب (C)، آمالگام دندانی نهایتا سفت میشود (D).
آمالگام و نشت جیوه در بدن
امروزه منبع اصلی آلودگی جیوه در جوامع از غذاهای دریایی به صورت ترکیبی آلی از جیوه به نام متیل جیوه است، در صورتی که جیوه‌ی نشت شده از آمالگام ترکیبی غیر آلی دارد. تمام اشکال جیوه در سطوح مختلف توسط بدن جذب شده و در آن پخش میشود. حدود ۸۰ % جیوه‌ی عنصری که با تنفس وارد بدن میشود توسط شش‌ها جذب شده و در اندام‌های بدن به سرعت اکسید شده و تبدیل به جیوه‌ی غیرآلی میشوند. طی تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۲ در دانشگاه برگن نروژ انجام شد، میزان نقره و جیوه‌ی غیر آلی موجود در سرم خون افرادی که تمام آمالگام‌های استفاده شده در دندان‌های خود را با مواد ترمیمی فاقد آمالگام جایگذاری کردند، به صورت قابل توجهی کاهش یافت.
نکته قابل توجه این است که عوامل محیطی متفاوتی میتوانند بر نشت جیوه از آمالگام تاثیر بگذارند. طبق بررسیهای انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی شیراز، اگر فردی در معرض میدان مغناطیسی استاتیک (مانند MRI)، میـــــدان‌های الکترومغناطیسی (مانند میدان تولید شده توسط تلــــفن‌های هــمراه)، تـــشعـــــشعات الـــــکترومغناطیسی یونیزه کننده (مانند X-ray) و غیر یونیزه کننده (مانند دستگاه های لیزر) قرار بگیرد، میزان نشت جیوه از آمالگام موجود در دهانش افزایش پیدا میکند. حتی تشعشعات رادیویی دستگاههای Fi-Wi معمولی هم باعث افزایش رهایش این ترکی ب میشود.
سخن آخر
اگرچه در رابطه با مضرات نشت جیوه‌ی موجود در آمالگام در بیماران یا دندانپزشکانی که به صورت روزانه با این ماده و بخارات آن در تماس هستند اختلاف نظر بسیاری وجود دارد، اما همچنان پپیچیدگی‌های فرآیند دفع این ماده و مشکلات زیست محیطی آن مواردی نیست که بتوان از آن چشم‌پوشی کرد.
از جمله سایر کاستی‌های آمالگام میتوان به عدم تطابق با رنگ دندان و نیاز به برداشت سطح بیشتری از دندان سالم نسبت به سایر مواد ترمیمی مانند کامپوزیت دندانی اشاره کرد. در برابر آمالگام، سایر مواد ترمیمی دندان مانند کامپوزیت‌های نورپخت دندانی هستند که فاقد جیوه هستند و علاوه بر آن زیبایی دندان را هم تامین میکنند.
تا کنون اقدامی برای کاهش استفاده از آمالگام در ایران صورت نگرفته است و امید است که در با تعامل سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت و درمان کشور، مراحل اولیهی همراه شدن با این جریان جهانی فراهم شود.
4 thoughts on “آمالگام به پایان سلام میکند”